Inwestorzy budujący kominek zazwyczaj zadają sobie pytanie, czy powinni zakupić wkład żeliwny czy stalowo-szamotowy.
Kilkanaście lat temu pierwsze wkłady kominkowe, jakie pojawiły się na polskim rynku, były wykonane z żeliwa. Wkłady te składały się z odlewów żeliwnych, w tym dna paleniska, ścianek bocznych i czopucha, które były połączone ze sobą stalowymi śrubami. Łączenia elementów bywały nieszczelne i wymagały użycia specjalnej masy uszczelniającej. Istnieją również wkłady żeliwne wykonane w technologii monolitycznego odlewu, gdzie cały korpus stanowi jeden odlew. Wkłady żeliwne wciąż stanowią dużą część sprzedawanych w Polsce kominków, zwłaszcza w najniższej grupie cenowej.
Wraz z popularnością kominków w Polsce, oferta rodzimych firm kominkowych została poszerzona o wkłady stalowo-szamotowe. Na początku były one sprowadzane z zagranicy, głównie z Niemiec, ale wkrótce polskie firmy rozpoczęły ich produkcję. Wkłady stalowo-szamotowe składają się z szczelnie pospawanego korpusu wykonanego z grubej blachy stalowej o grubości zwykle 4 mm, a dno i boki paleniska są wyłożone elementami szamotowymi o grubości zwykle 40 mm. Obecnie wkłady stalowo-szamotowe zdominowały rynek wkładów kominkowych w średniej i wysokiej grupie cenowej ze względu na swoje wysokie parametry techniczne, niezawodność oraz estetyczny wygląd.
Zaletą wkładu żeliwnego jest przede wszystkim jego niska cena. Koszt wykonania żeliwnych odlewów i złożenia ich w całość jest z pewnością niższy niż pospawania stalowego korpusu. Żeliwo jest również materiałem bardzo odpornym na ciągłą pracę w wysokich temperaturach. Jednak do podstawowych wad należy jego nieszczelność. Niedokładność żeliwnych elementów powoduje konieczność wypełnienia łączenia specjalną masą uszczelniającą, która po pewnym czasie (pod wpływem pracy termicznej żeliwnych elementów) kruszy się i wypada. Teoretycznie taki wkład kominkowy powinien być co roku na nowo uszczelniany, co w praktyce jest niewykonalne. Palenie w nieszczelnym wkładzie kominkowym oznacza mniejszą efektywność (brak kontroli nad ilością powietrza dostającego się do paleniska) i przede wszystkim ryzyko zatrucia spalinami. Inną wadą takiego wkładu jest słaba odporność żeliwa na szok termiczny. Wrzucenie do rozgrzanego wkładu żeliwnego pokrytego lodem polana może spowodować pęknięcie ścianki wkładu i konieczność jego wymiany.
Wkłady stalowo-szamotowe są pozbawione wad, które występują w wkładach żeliwnych. Poprawnie zespawany korpus zapewnia szczelność komory, a szamotowe wyłożenie paleniska chroni je przed wysoką temperaturą oraz akumuluje ciepło. W przeciwieństwie do wkładów żeliwnych, wkłady stalowo-szamotowe nie ulegają nieszczelności, co umożliwia kontrolę ilości powietrza w palenisku i minimalizuje ryzyko zatrucia spalinami. Wyższa temperatura wewnątrz paleniska ułatwia dopalanie spalin i utrzymanie szyby wkładu w czystości. Ponadto stalowy korpus pozwala na znacznie więcej możliwości konstrukcyjnych, takich jak kurtyna powietrzna, doprowadzenie zewnętrznego powietrza czy system dopalania spalin. Obniżone dno paleniska zapobiega wypadaniu polan lub popiołu przy otwieraniu drzwiczek. Estetyka wyglądu wkładów stalowo-szamotowych jest również lepsza, ponieważ delikatna stalowa rama zasłania znacznie mniej szyby, a dostępne są także bezramkowe modele.
Wkłady stalowo-szamotowe nie mają wad występujących w przypadku wkładów żeliwnych. Ich korpusy są szczelne i nie wymagają uszczelnienia. Szamotowe wyłożenie paleniska zapewnia ochronę przed wysoką temperaturą i akumuluje ciepło, co ułatwia dopalanie spalin i utrzymanie szyby w czystości. Konstrukcyjnie są bardziej zaawansowane i oferują kurtynę powietrzną, system dopalania spalin oraz obniżone dno paleniska, co ułatwia użytkowanie. Wkłady stalowo-szamotowe są również estetyczniejsze, a małe elementy szamotowe są bardziej odporne mechanicznie. Wadą może być konieczność wymiany szamotów po kilku sezonach grzewczych.
Wkłady żeliwne
Wkłady stalowo-szamotowe
Cena
Większość wkładów żeliwnych jest zwykle produkowana w niższej półce cenowej, ale istnieją również producenci oferujący wkłady żeliwne średniej i wysokiej klasy (na przykład Tarnawa i Jotul).
Produkty ze średniej i wysokiej klasy cenowej.
Trwałość
Jeśli wkład jest eksploatowany w sposób prawidłowy, to jest trwały. Jednakże, gdy jest użytkowany w nieodpowiedni sposób, może ulec uszkodzeniom, np. w przypadku zbyt szybkiego rozpalania lub załadunku zmarzniętego drewna, co może powodować naprężenia termiczne i pęknięcia elementów wkładu. W typowych wkładach żeliwnych, łączenie elementów ulega wykruszaniu, co prowadzi do utraty szczelności po kilku sezonach grzewczych. Tego typu problem nie występuje jednak w przypadku wkładów Tarnawa, ponieważ ich korpus wykonany jest jako monolit.
Wkłady te są zwykle bardzo trwałe, o ile zostaną podłączone i eksploatowane w sposób prawidłowy. Palenisko jest wyłożone szamotem, który jest bardziej odporny na wysokie temperatury i lepiej akumuluje ciepło niż żeliwo, co zapewnia bezpośredni kontakt z ogniem. Niemniej jednak, szamotowe wyłożenie paleniska może ulec pęknięciom z powodu uszkodzeń mechanicznych, co wymaga wymiany. Aby uniknąć tego typu problemów, wkłady mogą być wyłożone małogabarytowymi wkładkami szamotowymi, które pozbawione są tego typu wady.
Dostępność wkładów nietypowych
Dostępne są jedynie modele typowe.
Wiele firm, oprócz standardowych modeli, oferuje także niestandardowe modele wykonane na zamówienie klienta. Istnieje jednak jedno ograniczenie – wielkość szyby. Szkło kominkowe może mieć maksymalnie 150 cm długości.
Wydajność grzewcza
Zwykle standardowe, niedrogie wkłady żeliwne nie osiągają wydajności większej niż 50%.
Wkłady tego typu osiągają wydajność wynoszącą 75% lub więcej dzięki bardziej zaawansowanej konstrukcji, takiej jak: czopuch o dużej powierzchni, szczelna komora paleniska, system dopalania spalin, kurtyna powietrzna oraz wyższa temperatura paleniska.
Estetyka
Te wkłady ładnie pasują do klasycznych, rustykalnych kominków, gdzie masywna rama drzwiczek wkładu żeliwnego dodaje specyficznego uroku, który może być trudny do zaakceptowania w nowoczesnych lub stylowych kominkach.
Świetnie pasują do kominka w każdym stylu.